A GUARDA

PATRIMONIO

JOSÉ BUIZA BADÁS (MEMBRO DA ASSOCIATION VAUBAN): “(...) VEXO NECESARIO SINCRONIZAR Á TAREFA CASTELLOLÓXICA ENTRE AS DÚAS BEIRAS DO MIÑO (...)”

“(...) A miña pertenza á Association Vauban garánteme unha visión aséptica das cousas, baseada na aplicación de criterios de durabilidade, perennidade e excelencia por parte de individualidades ou grupos, tanto dá. Na Vauban hai cidades enteiras que son membros activos desta (...)”.

 

José Buiza Badás, membro activo da Association Vauban e da comunidade poliorcética

Foto: J.B.

Ricardo Rodríguez Vicente / A Guarda

 Licenciado pola Universidade de Valladolid, na especialidade de Historia de América. Viviu 18 anos en Portugal onde creou súa familia, e desde fai algún tempo é veciño de Camposancos (A Guarda).

 A súa actividade céntrase na consideración de todas ás arquitecturas como un todo.

 Foi colaborador na prensa portuguesa.

 Membro de varios grupos de defensa da arquitectura popular, do grupo valisoletano de Urueña, organizando 16 exposicións sobre esta temática.

 O seu maior orgullo foi conquerir a preclasificacion dunha aldea portuguesa, concretamente Mesâo Frio, que pertence a Penafiel, Distrito de Porto, como Aglomerado Rural de Interese.

 Membro activo da Association Vauban e da comunidade poliorcética.

  Colabourador de Infogauda, leva publicado neste xornal dixital de información transfronteiriza, máis de 120 artigos da súa autoria, relacionados todos eles, co Patrimonio Histórico, e máis concretamente coas fortalezas militares, atalaias, fortes de torrón, reductos, etc.. De unha e outra ribeira do río Miño, en primeiro lugar, e posteriormente de outras moitas ubicadas tanto en Portugal como en España, e mesmo noutros países de Europa e do mundo.

 Conscente de que o esforzo persoal, a nivel particular, non acada os mesmos éxitos que unha labor conxunta, coordinada, e con participación popular, José Buiza Badás, ven de promover a creación do colectivo denominado “Encontros Poliorcéticos”, co obxectivo de conceber a xestión do Patrimonio de xeito plural e compartido.

 Con José Buiza Badás mantivemos a seguinte entrevista:

Que lle ten motivado a desenvolver, de xeito continuado, súa labor de estudo e difusión do Patrimonio Histórico?

- É continua e polifacética, porque entendo que a preservación do Patrimonio é unha materia pendente, dado que a salvaguarda deste convive con outra realidade triste que se chama Ordenamento Urbanístico, por exemplo. Unha convivencia fastidiosa, terceiromundista, frecuente en xeografías periféricas e que hipoteca o esclarecemento dos cidadáns. Trátase dun traballo permanente onde queden excluídos esquemas piramidales, centralizados e onde se recupere a voz dos veciños.

Existe conciencia oficial e popular, do valor cultural e patrimonial das fortalezas miñotas?

- Non existe nin oficialmente, nin popularmente, esa é a verdade. A Xunta de Galicia permitiu cousas que non son asumibles en términos de protección paisaxística. Parece que o feísmo persegue á terra galega e se ensaña con ela. Construír en base a metros cadrados en altura, como sucedeu en Santa Cruz, posibilitou a narcotizacion dos guardeses, unha mudanza traumática de perfís e escalas e o definitivo divorcio entre os políticos e os electores. Hai sobrados exemplos diso en todas partes.

Na súa opinión, que accións deberían promoverse, e por cales entidades, para unha axeitada xestión dos enclaves fortificados?

- Primeiramente, creo que  debería crearse un Centro Interpretativo en Goián, facilitador do necesario nexo con Portugal.  A seguir,  descentralizar a  xestión patrimonial poliorcética en mans de individualidades e grupos  cuxa práctica sexa a excelencia  e o bo facer. Hoxe, por desgraza, priman as tutorias, os postos unipersonais, que ao meu xuízo son sinal dalgunha subordinación ao de sempre. Habería que buscar solucións colaborativas. Así mesmo, vexo necesario sincronizar a tarefa castellolóxica entre as dúas beiras do Miño e superar os paróns sazonales con efectos zigzag, consistentes en eventos comúns  ou  seriados, ben como continuos.

Cál é súa valoración no referente á situación, hoxendía da Fortaleza de Santa Cruz, de A Guarda?

- A situación da Fortaleza de Santa Cruz segue sendo a do seu pouco proveito. Foi aberto o Centro Interpretativo o día 11 de xullo deste ano, cunha comparativa de visitas á baixa e catro meses de inactividade. A partir de agora terá lugar un ciclo de charlas sobre patrimonio natural e histórico, que pretenden colmatar  dalgunha maneira os baleiros sazonales do outono e inverno. Iso sería comprensible se á vez funcionase unha unidade administrativa para a verdadeira interpretación,  posto que non é un museo, nin un paramuseo (non son palabras miñas), unidade que probablemente saíse máis barata que estas "Parabarferencias" intracastelo. Pervive en efecto a inercia centralista. Tamén,  referir a noción política que se ten da cacareada animación  socio cultural, que obviamente é nesgada.

Qué actuacions considera necesarias tanto no entorno, como no interior do perímetro fortificado?

- Xa  mencionei antes a auténtica narcotización dos veciños guardeses  ante  as agresións á paisaxe. Desde Seixas ou Lanhelas contémplase un novo Sky Line que non se permitiría en ningún lugar de Europa, uns perfís e unhas escalas novas, unha paisaxe obstaculizada e brutalizado. Todo o mundo sabe a que me refiro. O problema aquí sería a non desexada convivencia entre o espantallo e o propio castelo. Ademais de conflito entre verticalidades e horizontalidades súmase   agora o de perfís e escalas. Outro asunto tabú é o da liberación espacial de cortinas e baluartes. Así mesmo, sobra arborizado eucaliptal no interior, segundo entendo.

Tendo en conta ás limitacións temporais da actividade pública de representación política, a tódolos niveis, non sería idóneo promover a creación de un órgao supra municipal que promova unha axeitada xestión dese encrave, tendo en conta criterios de expertos en fortificacions defensivas, sen supeditación os intereses políticos?

- Esta é unha cuestión que non se acepta polo goberno local guardés. A miña pertenza á Association Vauban garánteme unha visión aséptica das cousas, baseada na aplicación de criterios de durabilidade, perennidade e  excelencia por parte de individualidades ou grupos, tanto dá. Na Vauban hai cidades enteiras que son membros activos desta. Estes criterios gañaron terreo en Francia, no seu turismo e na súa promoción económica.  Por que dúas ou tres persoas aférranse a supostos tan cerriles, tan herméticos, de maneira que non se permita unha descentralizacion turístico-patrimonial na Guarda? Cabería en efecto unha supraentidade de carácter fiscalizador en ambas as beiras.

Se estivera na súa man, que propostas lle gustaría que se desenvolvesen na Fortaleza de Santa Cruz?

- De entrada, que se avanzase coa segunda fase, digamos así, de rehabilitación de Santa Cruz en base ao 1,5 %  cultural.

 A continuación, que se detectasen  patoloxías nos muros da contramuralla de Santa Trega e outros puntos.

 Referiría  tamén a situación do cataventos.

 Prevención do vandalismo.

 Necesario  desmataxe externo que libere definitivamente o camiño cuberto de Cividans, as contraguardias e o revellin. Hai un parapeto pétreo para respectar.

Negociar cos particulares unha franxa exterior que protexa o cinto murário total. Asunto tabú para moitos.

 Imprimir horizontalidade ao Castelo, en detrimento de verticalidades. Santa Cruz é planimetría horizontalista.

 Reconstrución de polo menos unha garita. Son moitas as accións que desenvolver: catas arqueolóxicas, drenaxes, accesos renovados, iluminación nocturna, unidade administrativa para a Interpretación,  reforma do propio PXOU, garantías patrimonialistas e xurídicas para ningunha edificación máis, etc..

No que respecta ó reducto de Punta dos Picos, en Camposancos, que actuacións estima vostede que deberían levarse a bó termo?

- Falando da Punta dos Picos, existe unha confusión acerca de onde se instalou a batería de Camposancos. Rebeca Blanco Rotea sostén que sería no extremo próximo ás rocas. Xoán R. Fernández Carnero sitúao xunto ao bar Forte, aquel que ten un muíño de vento. Isto demostra a necesidade de calicatas arqueolóxicas en ambos os sitios. Sucede igual a 250 metros da ponte internacional de Tui co fortín do río San Martiño, un misterio que a Universidade do Minho tenta aclarar grazas á aplicación LIDAR. Tiven un inmenso pracer en colaborar con Rebeca Blanco Rotea.

Cal é súa opinión sobre a réplica da Atalaia e súa utilidade museística?

- A réplica sobre a Atalaia portuguesa retrotráenos aos tempos en que uns poucos dixeron que se cometeu unha barbaridade ao demolela. A memoria da Guarda perdeu,  perdeu moitísimo, e fíxose aínda máis grande a costa e o conformismo dos veciños. Esta atalaia protexía aos guardeses dos piratas de toda índole, abrigo dos de Marrocos. As súas funcións actuais podían diversificarse.

Ainda estamos a tempo de pór en valor o tramo amurallado coñecido como “O Muro”, na vila de A Guarda?

- Son 4  tramos os que restan do muro medieval en rúas Muro, Muro Baixo  e Ireira. Os condicionantes para un acometimento  patrimonial son moitos. Se se orzase  algunha partida para iso contaría coa oposición dos moradores porque sinxelamente, desgraciadamente, sería concibido como un "arranxiño que nos custa a todos". As cuestións patrimoniais interesan pouco.

Cando se alude a topónimos como “Costa dos Soldados”, ou “Campamento”, ambos os dous na parroquia guardesa de Camposancos, coida vostede que existe un coñecemento real do seu significado?

- Sei que a Estrada dos Soldados remítese ao conflito de 1936-39, estando relacionado co Campamento. Camposancos foi local de apresamento e execución de presos políticos. O Colexio dos Xesuítas liga e nucleariza estes sucesos e outros, como son a presenza do irmán de Sabino Arana, a acción divulgativa dos Xesuítas, a revista Brotheria, os enxeñeiros militares xesuítas,...

Algo máis que engadir?

-  Que os guardeses protagonicen  a súa propia historia patrimonial.