PONTEVEDRA

A Transición: do discurso pactado e dulcificado á crítica ao consenso imposto  

A Deputación comezou hoxe as II Xornadas de Memoria Histórica. Na Loita contra a Impunidade que este ano levan o título ‘A Transición. Outro discurso é posíbel'

As Xornadas de Memoria Histórica da Deputación de Pontevedra comezaron hoxe no Pazo da Cultura
Foto: D.PO.

Infogauda / Pontevedra

 As Xornadas de Memoria Histórica da Deputación de Pontevedra que hoxe comezaron no Pazo da Cultura puxeron sobre a mesa a necesidade de cuestionar o discurso pactado do 78, homoxéneo e acrítico sobre os actores, institucións e organismos implicados na Transición, así como o papel vivido na Galiza no paso da dictadura á democracia.  Desde diferentes perspectivas, os profesores Ángeles Diez e Xulio Prada, así como a impulsora da Xunta Pro Devolución de Meirás Goretti Sanmartín e Xabier Ferreira, autor do informe xurídico para a devolución, falaron da francocracia, da non existencia dunha ‘transición galega', da simbólica victoria sobre a familia Franco, que dará azos para reivindicar máis patrimonio expoliado, para dar paso pola tarde a unha visita á Illa de San Simón reivindicada por Luís Bará como Illa da Memoria. 

  A xornada abriuse coa intervención da deputada provincial María Ortega, que sinalou que é preciso "abrirse aos matices" e a non asumir a "dulcificación e consenso" imposto no relato da Transición. Indicou que a día de hoxe é preciso cuestionar e replantexar actores e insitucións: "Os acontecementos fan que estas xornadas sexan máis precisas ca nunca. Moita xente na sociedade estase a replantexar o papel da Coroa e a necesidade de repensar o discurso para ter unha democracia madura. Hoxe é o inicio de curso para moitas e moitos escolares. A nosa primeira asignatura é a de axudar a medrar a democracia e achegar esa necesaria luz sobre o discurso imperante", afirmou.

  Pola súa parte, o alcalde de Pontevedra, Miguel Anxo Fernández Lores, reclamou un relato propio  para Galiza máis aló do relato oficial centralista, un relato galego. "Precisamos voces e miradas propias coas que construír e difundir o noso relato, que dea cabida ao acontecido no noso país, que integre a maior pluralidade de enfoques e sectores posible, e que faga xustiza á semente que todos os mártires da liberdade daquel tempo nos deixaron en herdanza", afirmou, para engadir que como alcalde dunha cidade que leva máis de 20 anos traballando a prol dun relato máis equilibrado e máis fideligno co acontecido naquela altura histórica, "non podo máis que saudar con agrado esta xornada que hoxe comeza".

Francocracia

  O relatorio inaugural foi protagonizado pola doutora en Ciencias Políticas e Socioloxía da Complutese, Ángeles Diez, quen subliñou que na chamada Transición Española houbo tanto continuidade como novidade, pero nun periodo que significou a consolidación dun réxime que nin sería democrático nin xa franquista, o que ela denomina ‘francocracia', entre o 1966 e o 1986, pero que continúa ata hoxe, e que "supuxo un novo trauma histórico que se engadiu ao trauma previo do golpe de Estado e a guerra de resistencia posterior".

  Diez tamén salientou que a chave dos múltiples relatos sobre a Transición é a necesidade de construír un relato homoxéneo  para destruír unha memoria colectiva e habilitar unha "memoria do presente": "A memoria compartida dos realmente protagonistas e vítimas négase mediante tres tópicos: unha transición pacífica, consensuada, e a única posible", destacou.

  Así mesmo, a profesora tamén aproveitou para falar da emerxencia dun partido fascista como VOX, debullado do tronco do PP, que "visibiliza a continuidade ideolóxica e cultural que nuca abandonou os partidos e as institucións e tamén é síntoma de como se decantan importantes masas de poboación cara a un fascismo social reactivado". "Cada rama nova desta democracia postfranquista, cada liderazgo político, cada escollo xurídico, cada reforma institucional, agromou do mesmo tronco franquista. E non poderá ser doutro xeito mentres non se faga xustiza e se remate coa impunidade dos que de forma sistemática e continuada, foron infrinxindo terribles sufrimentos a este país, mentres non se poña voz aos protagonistas reais da Transición, aos que non se lles recoñeceu a loita, aos que se seguiu tratando como perdedores que debían aceptar o realismo das reformas posibles, ou, dito doutro xeito, dunha continuidade moderna e normalizada", subliñou.

  Máis centrado no acontecido en Galiza, o profesor  Xulio Prada fixo un percorrido polas visións, enfoques e lecturas da Transición en Galiza, facendo a pregunta de se realmente houbo unha Transición galega ou simplemente unha Transición en Galiza, inclinándose pola segunda opción. Prada destacou a necesidade de abordar os acontecementos no país non só desde unha perspectiva política, senón tamén poñendo de relevancia os acontecementos sociais que marcaron a época, cunha explicación complexa. Puxo de relevo, así mesmo, que na Galiza, dende o punto de vista historiográfico bótanse en falta testemuñas, memorias de protagonistas do cambio político, a transición e os inicios da autonomía en contraposición coa proliferación estatal.

Meirás

  A xornada da mañá pechouse coa participación de Goretti Sanmartín, impulsora da Xunta Pro Devolución de Meirás dende a Deputación da Coruña, e do autor do informe xurídico sobre o Pazo, Xabier Ferreira. A nacionalista valorou a importancia do éxito da sentenza coñecida nos últimos días, que insta á devolución do pazo ao pobo, baseada nun modelo de traballo colaborativo no que se uniu "a movilización social, a investigación, a divulgación e tamén o compromiso institucional". A ex vicepresidenta da Deputación da Coruña fixo un percorrido no tempo dos pasos dados dende a institución provincial que derivaron na situación actual, sinalando "que era preciso que o organismo provincial, que participara no seu momento na Xunta do Pazo para o Caudillo, dese a volta á situación e se producise unha reparación".

  "A sentenza non é o punto final. Non é firme e sabemos que o proceso será longo, pero é osíxeno, é a primeira vitoria sobre o franquismo e ten o valor de tela feito dende aquí. É o resultado do traballo dun país tras décadas de loita", dixo, para sinalar que dá azos para ir tras outro patrimonio expoliado polos Franco: "Marca un antes e un despois", sublliñou, para criticar a postura de Feijóo, ao que instou a que se quere ser pioneiro "vaia preparando a transferencia do pazo a Galiza cando pase a ser patrimonio público e impida que a Fundación Francisco Franco se encargue da xestión das visitas", finalizou.

  Pola súa banda, Xabier Ferreira, manifestou que a setenza de Meirás é a primeira vez na historia xudicial española que pon en cuestión os negocios xurídicos da ditadura, "froito da coacción, a simulación e a mentira". Indicou que o debate nos vindeiros recursos basearase fundamentalmente no uso que se lle deu ao pazo, xa ben particular pola familia Franco, ou por parte do ditador por ser Xefe do Estado.

  A xornada finalizou pola tarde cunha visita á Illa de San Simón, onde o integrante da Iniciativa Galega pola Memoria (IGM) Matías Rodríguez realizou un percorrido comentado, e onde o deputado  Luís Bará falou das políticas públicas de memoria na Galiza, e da necesidade de declarar a illa como Illa da Memoria fronte á deturpación actual cando se utiliza como "parque de atraccións". Pechou o día de maneira emocional, Enriqueta Otero, presidenta da Asociación pola Recuperación da Memoria Histórica de Marín e filla de Eduardo Otero Molas, preso en San Simón, que falou da loita civil pola memoria das vítimas.

  Mañá sábado estará en Pontevedra a Cristina Fallarás, xornalista crítica co papel dos medios de comunicación no relato da Transición. Tamén Jacinto Lara, Irene Francés e Jana Calero, integrantes da equipa da avogacía da querela arxentina (CeaQua), para dar paso logo a unha homenaxe ao represaliado Chato Galante, que faleceu este ano, sobre o que se emitirá un vídeo conmemorativo.

  Xa pola tarde haberá unha mesa redonda con Tareixa Navaza; Margarita Ledo; Xurxo Souto e Santi Cortegoso e un monólogo de Alberto San Juan titulado ‘Autorretrato de un joven capitalista'.