MADRID

CULTURA

JUAN DE BETANZOS SEGUE SENDO UN HEROE EN PERÚ, GRAN HISTORIADOR, CULTO, INTELIXENTE E CON FORMACIÓN MUSICAL   

A figura do cronista galego foi tratada onte a tarde na Delegación da Xunta de Galicia en Madrid pola doutora en Historia de América Carmen Martín Rubio  

O agregado Cultural da Embaixada de Perú Alonso Ruiz-Rosas (dereita), co coordinador de Actos da Casa de Galicia, Ramón Jiménez e a doutora Carmen Martín Rubio

Fotos: Casa de Galicia

Infogauda / Madrid

 “O cronista galego Juan Díez de Betanzos segue sendo un heroe en Perú onde chegou con só 17 anos. Era culto, moi intelixente, ambicioso, cunha sólida formación musical e que se integrou perfectamente”, asegurou a doutora en Historia de América, María del Carmen Martín Rubio na conferencia que baixo o título “O cronista galego Juan de Betanzos e o Reino Inca perdido na selva do Amazonas”, pronunciou na Delegación da Xunta en Madrid. O acto contou ca asistencia do agregado Cultural do país andino en Madrid, Alonso Ruiz-Rosas, quen confirmou a afirmación da relatora. 

 Martín Rubio é investigadora e especialista na cultura Inca, “un imperio comparable ao que supuxo Roma en Europa”. En 1997 realizou unha expedición seguindo unha ruta polos mesmos territorios que Juan de Betanzos fixera en 1556, en busca daquel reino perdido desde finais do século  XVI. Nesa viaxe logrou localizar dúas cidades, un fito que recolleu a revista Historia National Geographic no seu número 178. Este e outros achados, como o descubrir a cripta do Inca Paullo; que o verdadeiro nome de Machu Picchu é Patallacta, (cidade de terrazas), xunto cos 16 libros publicados sobre a historia de tan importante cultura, valéronlle os máximos recoñecementos en Perú e foi distinguida polo Congreso dos Deputados do país andino.  

O coordinador de Actos da Casa de Galicia Ramón Jiménez coa conferenciante e doutora Carmen Martín Rubio co exemplar de  National  Geographic que publicou os seus descubrimentos

 A presentación do acto fíxoa o coordinador de Actos da Casa de Galicia, Ramón Jiménez, en nome do delegado da Xunta e director da institución, José Ramón Ónega. Jiménez sinalou que a relatora é profesora honoraria das Universidades Nacional San Antonio Abad e Andina de Cusco, así como da Universidade Nacional Mayor de San Marcos, de Lima, de cuxa Facultade de Ciencias Sociais é Profesora Principal Visitante... O coordinador lembrou ademais que a doutora Martín Rubio descubriu a obra de Juan de Betanzos Suma y narración de los Incas, en 1987, tras estar desaparecida durante 437 anos, e da que agora xa se publicaron cinco edicións, “dado que Betanzos fose clave no conflito dos incas alzados na zona do Amazonas chamada Vilcabamba, ao actuar como mediador enviado polas autoridades españolas que en 1552 gobernaban no actual Perú”. 

Na mesa, Ramón Jiménez e Carmen Martín na conferencia sobre Juan de Betanzos

 A conferenciante explicou sobre o cronista de Betanzos que con só  vinte e poucos anos posuía unha gran cultura clásica e un gran dominio do   quechua porque traduciu varias obras a este idioma. E que ademais contaba cunha sólida formación musical xa que puido probar que  fora membro da Capela de Música de Gonzalo Pizarro e que tamén contribuíu a introducir en Perú a guitarra de catro cordas. Para Martín Rubio “seguramente todos estes factores permitíronlle ser amigo e colaborador dos dirixentes do novo Perú, que naqueles anos estaba a formarse, e á vez axudaríanlle a integrarse no mundo indíxena”.   

 Betanzos escribiu a crónica Suma e narración dos Incas, na que “relatou o pasado máis real e profundo de cuantos se escribiron sobre o Tahuantinsuyo, pois casou coa princesa inca Cuxirimay Ocllo e o falar perfectamente o idioma permitiulle escoitar na cidade de Cusco as tradicións orais gardadas polos sabios daquel Estado, un dos máis extensos que existiron no noso planeta, nas cales se narraban os feitos realizados polos seus monarcas”. 

Máis de medio centenar de interesados escoitaron a Carmen Martín quen proxectou imaxes das súas expedicións polos territorios explorados por Juan de Betanzos no século  XVI 

 A oradora puxo de manifesto que Juan de Betanzos, ademais de saber escribir e tocar a guitarra, “foi un gran aventureiro, pois xa en 1556 cando os incas sublevados en Vilcabamba, selva do Amazonas, atacaban os camiños da serra andina e os pobos próximos á cidade de  Cusco, segundo conta o penúltimo capítulo da Suma y narración… ofreceuse ao Vicerrei D.  Andrés Hurtado de Mendoza para ir xestionar a paz con eles mediante a saída da selva do monarca inca que entón gobernaba”. Subliñou que Betanzos conta que o Vicerrei aceptara a súa mediación e dispoñíase a iniciar a marcha á selva. O Inca saíu pasado algún tempo e foise a vivir entre os españois, pero como o seu medio irmán Tito Cusi Yupanqui púxose á fronte dos sublevados, en 1560 o cronista galego volveu á selva tamén co fin de tentar sacalo. “Por entón tiña sobre cincuenta e cinco anos”, unha idade avanzada para a época, “con todo cabalgou cheo de enerxía polos campos, nos que aínda non había camiños, subindo e baixando montañas de cinco mil e seis mil metros de altura e entre unha tupida vexetación infestada de  ofidios  velenosos e enormes mosquitos, tal como eu puiden comprobar cando en 1997 percorrín Vilcabamba en busca da capital perdida daquel reino. Por todo iso, sen dúbida Betanzos, ademais dun gran historiador, foi un gran heroe”, concluíu Martín Rubio, quen ilustrou a súa exposición con numerosas imaxes de obras, algúns dos seus descubrimentos e das súas expedicións a Perú, que fixo en compañía do xornalista Santiago del Valle, que aínda segue realizándoas.