A GUARDA

TINO BAZ CÁNTALLE A ROSALÍA DE CASTRO

O cantautor guardés presentará na súa vila natal “Si cantan, es tí que cantas”, seu novo traballo discográfico

· Nun concerto incluido na programación do XIV Encontro de Embarcacions Tradicionais de Galicia, que celebrarase o xoves día 11 de xullo, ás 23:00 horas, no porto de A Guarda

 

Tino Baz, cantautor de A Guarda, onde apréciase e se lle quer  

Foto: Infogauda

Ricardo Rodríguez Vicente / A Guarda

  Estamos de noraboa. A Guarda móstrase nestes días ainda máis fermosa do habitual. Non hai máis que ver como respondeu positivamente a veciñanza expondo unha boa mostra do patrimonio marítimo de cada familia. O milagre viu da mán do XIV Encontro de Embarcacions Tradicionais de Galicia. 

 E dentro da ampla programación do devandito evento, o vindeiro xoves día 11 de xullo, ás 23:00 horas, na carpa do Portiño Novo, no porto de A Guarda, Tino Baz ofrecerá - en rigorosa primicia - o concerto de presentación do seu novo traballo discográfico “Si cantan, es tí que cantas”. 

 Será unha ocasión inesquecible, na que o cantautor, músico e poeta guardés vai dar, con certeza, o mellor de si mesmo. O seu compromiso coa nosa Cultura e con Galiza. A súa creatividade musical, expresada coa súa voz rotunda. Súa personalidade interpretativa e súa mensaxe de amizade sen fronteiras,... Tal como el é, por dereito propio, un referente artístico, patrimonio de todos.

 A preguntas deste cronista, Tino Baz Baz (A Guarda, 1972), defínese como “un digno aspirante a cidadán nesta Terra, por tanto, no mundo, con un conglomerado de afecto e de bondade concienciada, tratando de aportar o que poida a esta sociedade para que mude para mellorala, como axente de cambio. Como artista, diría que son cantor e músico. En certo modo constructor de cancións que utiliza a palabra para crear, divulgar, mostrar, dignificar unha arte desde as posibilidades de cultivala por medio do privilexio de poder desarrollala desde moi neno, onde as cancións eran a nosa infancia feliz e aprender a tocar a gaita foi sentir tamén cal era o noso propio Universo”.

 Así dese xeito tan persoal, tan próximo e ao mesmo tempo tan el mesmo, Tino Baz abriuse de par en par  – xesto moi propio del, e que agradecémoslle vivamente -, respostando ás preguntas plantexadas por este cronista, na seguinte entrevista:

Vde. que leva tatuada na pel a efixie de Rosalía de Castro, que lle supuxo botar a andar o proxecto “Si cantan, es tí que cantas”?

- Un pracer absoluto e unha débeda cívica con Rosalía desde a profunda afinidade que todos sentimos hacia esta muller, esta icona senlleira da nosa Terra, na medida de que poida ser reinvindicada doutro xeito mais real e merecido como muller e como autora poética descomunal que é, como ser pensante revolucionario. Externalizar, digamos, esta honrada intención…

Cómo foi a xestación deste novo traballo discográfico?

- Ten unha criba artística longa no tempo. Despois de terme prantexado volver a gravar novamente, vin claro que esta era a opción mais solvente e necesaria. Así que decididamente, coas melodizacións que levaba acumuladas ao longo de moitos anos, contactei con Miguel Powel, o compañeiro de Baixo Miño Estudios, en outubro do ano pasado, aquí en Tabagón, no Rosal, e púxenme a traballar para posteriormente fixar as datas de gravación que chegaron no mes de marzo. Foron meses de estudo minucioso, para abordar a arquitectura musical desta idea, tendo en conta que se asume unha autoproducción e unha dirección artística e musical…

Resultoulle complexo afrontar a selección dos poemas e súa posterior musicalización?

- Non se deu a priori un criterio de selección específica, xurdiu todo de maneira moi natural e espontánea. Son moitos anos de lectura pousada, permanente sen mais pracer que o de sentir e de descubrir que esta muller é para ser cantada absolutamente. Puidera considerarse un Sebastian Bach da palabra, polo dominio, pola amplitude, pola diversidade e pola densidade de complexas claves que manexa para crear Poesía. Isto tradúcese nunha dimensión musical perfecta que facilita enormemente a posibilidade de melodizar, de crear música para ser cantada. Tivo tamén unha órbita de mutación no que se refire o proceso creativo, que supuxo que nalgunha peza a melodía xurdise despois dunha lectura intensa e famenta de expresión vocal, como nalgúns casos esta fórmula veuse invertida e foi a melodía quen buscou satisfacción no texto para dar coa canción. Algunhas melodías aparentemente sinxelas tamén levaron anos dar con elas e tamén tiveron modificacións importantes.

Qué criterios guiáronlle na selección dos poemas a incluir no CD que vai presentar na Guarda, o vindeiro día 11 de xullo?

 - Está moi presente a voz de Rosalía en Follas Novas e son textos dos que apenas se coñecen tratamentos melódicos cantados con anterioridade. Salvo a Xusticia pola man, Pra a Habana e Tecín soia a miña tea, é prácticamente inédito ou ben pouco coñecido o abordamento artístico do resto dos poemas que componen o CD. Pretendía, se cadra, e puidera ser este un posible criterio, facer unha condensación interpretativa de todo o que Rosalía me suxire particularmente, que ven a ser un universo de matices sensoriais inmensos, e que o mesmo tempo asume o pobo orgullosamente como propios con un lirismo cheo de fondura e de beleza. A musa de Cantares Gallegos tamén aporta iso e o que nos revelan os poemas é unha auténtica exquisitez musical en si con portas abertas a calquer xénese de estilos. De aí pode xurdir un bolero, un tango, ou calquer viaxe, calquer danza que nos leve por todos os mares do mundo.

Vde. que ademáis de músico tamén cultiva á poesía, con todo o que iso conleva, cómo definiría a Rosalía de Castro, como muller e como poeta?

- Como muller, un símbolo de liberación de xénero, de igualdade, de liberdade, de rebeldía. Unha muller tremendamente culta cunha enorme densidade intelectual que penetra no inconsciente colectivo de todos, transcendendo ao paso do tempo pese aos oprobios que pretendidamente quixeron negala ou desvirtuala, pousándoa nun despectivo rostro de probiña chorona, nun espantallo tristón de amargado semblante. Sobrevive eternamente a todo isto, e pasa a ser felizmente asumida por todo o pobo en toda a súa dimensión de beleza. Transcende a todas as capas da sociedade, sexan letradas ou non que a institúen como un heraldo que a representa. Como poeta, é quen de representar a través da súa verdade e da súa voz, unha identificación plena coas esencias profundas da Terra na que vive, por empatizar brillantemente coas persoas que a habitan cantándolle ao fondo do ser humán. Isto é o que lle da definitivamente, un carácter universal a súa obra pola entidade que adquire todo canto canta.

A medida que foi afondando, ao longo de varios anos, no coñecemento da obra rosaliana, qué sensacións ten percibido?

- Para mín, o acto ritual de ler poesía, é sentir a paz absoluta. O que é capaz de convocar a arte da palabra, mundos sempre posibles toda vez que se cantan. Nese sentido, Rosalía é o recurso perfecto. Teño tido vibracións alucinantes na súa lectura, descubrindo o seu carácter de xenio. Cando se musica un texto, afóndase doutro xeito no significado do que di o poema, por ter que masticar a palabra que o compón. En “Meses do inverno fríos”, que é outro dos cortes do CD, atopámonos con que Rosalía aborda o tema do suicidio, con absoluta serenidade e brillantez. Poetar así, algo tan arcano e complexo, solo é posible na man dun xenio. Ver doutro xeito, ter unha perpectiva case irracional, que lle aporta paz e serenidade á condición humana. Engadirlle música facilita atoparse co recurso do canto, do híbrido máxico da voz, onde todo se le cunha amplitude sensorial diferente. Isto é unha constante experimental que está presente en todas as pezas, causándome unha especial conmoción cantalas.

Qué obxectivos marcouse con “Si cantan, es tí que cantas”?

- Sempre “Si cantas,…”, nunca “Si choras,…”. A fórmula definitiva de sentir que Rosalía sigue viva, a través do noso amor e do noso canto. Unha das riquezas do canto é a creación da colectividade dos afectos, no entorno onde se desenvolve a Vida. Fun honradamente consciente durante estes anos que externalizar as creacións que no pouso do tempo se van dando, provocan nun mesmo esa necesaria reflexión do que realmente merece ser digno de ser publicado para que permaneza. Podía agochalas para sempre, mais nun mundo se cadra, deficitario de saúde de harmonia convivencial, este tipo de propostas algo puideran aportar ao colectivo a través do canto. Honrar a Rosalía nese sentido é algo mais que merecente. É o mellor xeito de que se sinta a verdadeira poesía. En todo momento, sentín esa célula de liberdade e de humildade, para enfrontarme a esta idea sen límites de posibilidades musicais. O mesmo alento poético da autora, facilita que xurda ese río de plantexamentos múltiples. A voz da Terra en definitiva, que teño o privilexio de compartir e sentirme cómplice a través do Obradoiro de canto “Cantares do Brueiro”, nas aulas que impartimos e nas emocións que recibimos. Aquí dase unha dimensión única para entender o que apuntamos xa nesta entrevista, da icona colectiva de Rosalía.

Con que persoas contou Tino Baz ao embarcarse nesta nova singradura artística?

- No que é a parte estrictamente musical, déronse excelentes aportacións e colaboracións que trataron de enriquecer o traballo… Laura Quintillán ao violín; Alberto Vilas no piano; Obradoiro Cantares do Brueiro nos coros mencionado anteriormente;  Carlos Villanueva no vento; Lorenzo Chuchín no contrabaixo; Nacho Álvarez no acordeón, voces e percusión; miña irmá Carmen e Fer nas voces… Asimesmo, como parte complementaria e para mín fundamental en calquer publicación artística deste tipo, este traballo viuse felizmente arroupado no que é o soporte físico tanxible do CD, pola man e polo talento  de Karina Mouriño, que se ocupou da ilustración de cada un dos poemas e do seu tratamento artísticamente manuscrito. Todo isto técnicamente tratado pola man de Alicia Francés que foi quen asumiu a fotografía da portada e todas as inscrustacións dixitais. Formalmente, indicar tamén, que para resolover as cuestións autorais, contei co apoio de Anxo Angueira, presidente da Fundación Rosalía de Castro, e con todo o seu asesoramento filolóxico e literario, sendo ademáis quen prologa o traballo.

Pode adiantarnos como serán os bimbios que darán forma escénica, interpretativa e musical, ao concerto de presentación do seu novo disco?

- Será un concerto de divulgación do que é en síntese “Si cantan, es ti que cantas…”. Ao tratarse dun concerto, conta sempre coa pulsión da inmediatez, o que lle da un carácter único e irrepetible ao que acontece. Da mesma maneira que no momento de gravar, hai unha mecánica especialmente bonita polo esquemático que é todo, nos directos está a graza do intre, onde o corazón é un factor que permite fluír as mais honradas bondades da nobreza desta arte.

A vista de como percibimos en vésperas do concerto, o agarimo que a xente profésalle, cómo prevé que vai ser a resposta do respectable público no propio día?

- Agardo atoparme humildemente, con esa expectación amiga, que me instou dalgún xeito para que volvese gravar novamente. Síntome honrado de que esa fidelidade que sempre sentín cara á expresión musical vocal desde moi neno como cantor e como ghaiteiro, se vexa reflectiva nunha manifestación colectiva de afecto pero fundamentalmente de respecto. Faime sentir moita responsabilidade ante tan linda xenerosidade.

Tendo en conta que está residindo noutra localidade, que sensacións coida que vánlle aflorar ao voltar ata A Guarda e cantar no seu pobo natal?

- Hai un rico pudor que compre xestionar convenientemente por tratarse do pobo natal e por cantar nun espazo aberto, onde fácilmente se poden diluír ou pervertir as claves específicas do delicado ecosistema poético, desta natureza de comunicación. É decir, cantar é un magma de emocións que obriga a focalizar con intelixencia o cauce dos parámetros concretos do canto, para que discurra a expresión da voz nítida, clara, contundente e sosegada nos matices.

Cómo é hoxendía o panorama en Galicia para Tino Baz cantautor, músico e poeta?

- Un país verde e neboento, que di a canción. Alento e desalento. Pero enormemente dotado de posibilidades de futuro, por esa calidade resistente que ten para reinvindicar a súa dignidade, a súa  personalidade colectiva diferenciada. Sin perder nunca a esperanza, sostennos a certeza práctica de estar ateigado de iniciativas creadoras de conciencia e de fidelidade a esta Terra. Múltiples manifestacións de sensibilidade, no estudo, no afondamento, nos fíos da memoria que nos vencellan consistentemente. A man dun arqueólogo, que prospecta a pedra para catalogar un trisquel, ao lado dun mariñeiro sensible que indaga en que intre da historia aparece o trasmallo como arte de pesca. Ou a conciencia da muller que silenciosamente sinte desde o orgullo de xénero a importancia do valor que representa a súa labor activa en todos os campos da Vida. Tantas e tantas colleitas de ilusión que fan brotar a nosa paisaxe vital…

Que conleva para Vde. exercer con dignidade e compromiso, súa vocación como cantautor?

- O oficio de sentidor e a importancia de sementar unha sociedade vertebrada doutro xeito, onde os valores non teñan nada que ver co IBEX 35, senón coa nosa felicidade colectiva e coas esencias profundas da condición humana. Educar nesta dirección, tranformará o mundo seguro tal como di a canción “…algún día venceremos”, porque sentimos que é posible…

E como colofón, que engadiría?

- Moitas grazas Ricardo, unha vez mais pola túa xentileza e por darme a oportunidade de responder a tan ben artellado cuestionario, na certeza de que todos somos parte dun intre concienciado da Historia que vivimos.