VIAXES

XVIII XEIRA ALÉN MIÑOR 

TERRAS DE CALDELAS, TRIVES E MANZANEDA 

12-13-14 Outubro 2018

IEM / Val Miñor

 Os ríos e regatos, que serviron como eixe artellador da paisaxe do noso país, que grazas as beneficiosas e fértiles terras da súas ribeiras favoreceron o crecemento da poboación que aproveitou esta riqueza para experimentar diferentes tipos de cultivos, foron determinantes para que outras culturas se asentaran e se mesturaran coa poboación local. Diferentes pobos achegáronse a estas terras na procura de pastos, caza, auga, bosques con leña e un clima medianamente benigno. Os romanos , suevos e musulmáns (uns máis que outros) deixaron unha pegada nos costumes, na historia e na morfoloxía do territorio. Tamén os monxes deixaron unha forte pegada, coa fundación de igrexas e mosteiros que converteron a estas comarcas nun polo de atracción espiritual, turística e comercial para moreas de persoas ó longo dos séculos.   Moverémonos case sempre por riba dos 700 m, incluso cerca dos 2000 m, nos cumes de Manzaneda. Os núcleos de poboación máis importantes sitúanse por baixo dos grandes cumes e por riba dos ríos e vales, nas bocarribeiras. Sempre cara ao sur, cara aos grandes ríos, o Sil por suposto, pero tamén cara ao Navea e ao Bibei. Toparémonos con aldeas que aínda conservan esa arquitectura popular característica e tan ben aquelada para os rigores dun clima duro en moitos meses do ano: lousa, laxe, madeira de castiñeiro e carballo nas portas, ventás, escaleiras e sobrados… Vivendas acaroadas unhas coas outras, coma círculos concéntricos procurando calor e sentimento de achego e boa veciñanza.

ITINERARIO 

Venres 12 (Ribeira Sacra) 

Saída 8.00 Gondomar (pavillón de deportes) 

Mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil  

 Sen dúbida é un dous máis importantes mosteiros Bieitos da Ribeira sacra. Segundo a tradición, San Martín Dumiense fundouno cando chegou a Galicia no s.VI, antes de que os suevos mudasen a capital á Braga. A Igrexa é románica de finais do século XII e comezos do s. XIII, con restauracións posteriores.   

Mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil  

 Como noutros centros monásticos fundados ao abeiro das encaixadas ribeiras do curso final do río Sil, foi considerado inicialmente como un centro eremítico, transformándose posteriormente nun cenobio. 

 Aínda que non se conserva ningún vestixio arquitectónico ou epigráfico do edificio orixinal, a non ser algunha pedra reutilizada, quedan testemuños certos da presenza do mosteiro en época prerrománica, datando as primeiras referencias documentais de finais do século IX. 

 A igrexa do mosteiro, constitúe un magnífico expoñente do esplendor arquitectónico do románico galego e da importancia do labor escultórico dos mestres medievais que traballaron na súa fábrica.  

Xantar en Montederramo   

 Paseo xeolóxico polo Canón do río Mao e enterramentos antropomorfos de Barxacova (San Vítor). É un lugar de singular beleza. O río Mao xurde da unión de dúas ramas (Altos do Rodicio e Serra de San Mamede). Paradoxalmente, nos seus nacentes desenvólvese dun xeito paseniño polas penichairas. Unha vez superadas a súa orografía, transfórmase e ten unhas pendentes superiores ó 7 por cento, onde serpentea polos canóns que vai formandoó seu paso.    

 A necrópole de Barxacova está situada a escasa distancia da embocadura do río Mao no río Sil, no que se supón se construíu a capela de San Vítor, aos seus pés. Con ocupación datada entre os séculos IX e XI, trátase dunha das maiores necrópoles rupestres de toda Galicia.  

 O paseo iníciase por un canal de principios do s. XX e levaranos por un percorrido onde apreciaremos, entre outros, a xestación e o desenvolvemento dun macizo granítico, a formación do relevo, cos materiais que alí están depositados, e a influenza nas comunidades que alí se asentaron. No treito último do paseo apreciaremos, dende a distancia, o deslizamento dunha ladeira e un meandro encaixado na rocha.  

Mosteiro de San Paio de Abeleda  

 A súa datación é do redor do s. X, posiblemente de fundación familiar, sen integrarse, os seus moradores, en ningunha orde monástica importante, como as dos mosteiros veciños. Mestura estilo gótico co románico.       

Castelo de Castro Caldelas  

 Ten una cubicación clásica de castelo rochedo, inexpugnable polo seu lado norte, onde domina cunhasvistas impresionantes o Val do Sil. Algúns autores defenden a data da construción do castelo no século XII. Sobre as portas, aparecen as armas da Casa de Lemos.  A revolución Irmandiña derrubounoparcialmente, reconstruíndose no s. XVI.    

Mirador da Ponte Navea  

 De orixe romana con arco medieval. É a vía que comunicaba Braga con Astorga e coincide coa división eclesiástica Astorga/Ourense. Xunto ó mesmo sitúase a Capela Templaria  da Encarnación. 

 Cea en Trives (Hotel As Maceiras) 

 Pernocta  en Trives   

Sábado 13 (Comarca de Trives)   

 Centro de Interpretación Histórico Cultural Santa Leonor   Museo onde se pode apreciar a vida e as circunstancias que rodean a poboación das serras de montaña.  

 Dedica unha parte á memoria histórica da escola republicana e da ditadura e tamén ten unha parte dedicada a simbiose dos diferentes sentidos (vista, tacto e oído) cos diferentes elementos da vida na terra (fogo, aire, auga) 

Ponte Bibei e Miliarios   

 Ponte romana da época traiana do s.II. Formaba parte da Vía XVIII ou Vía Nova , de Braga a Astorga. Ruta dos Sequeiros (Morador da Pena, Pena Folenche) Pequena ruta circular que rende homenaxe ós soutos de Castiñeiros e ó seu froito, así como ás persoas que traballaron e coidaron que esta forma de vida perdurara no tempo, e a súa relación coa natureza.     

Xantar en Trives  

Souto de Rozabales/Castiñeiro de Pumbariños  

 Neste souto atópanse exemplares de castiñeiros extremadamente lonxevose degran beleza. O “Castiñeiro de Pumbariños" árbore de gran singularidade supera os 500 anos. O seu perímetro excede os 12 metros, e é o maior castiñeiro de Galicia. Recollido no catálogo de árbores senlleiras de Galicia.  

Pazo da Pena  

 O Pazo da Pena foi unha casa señorial cuxa orixe se remonta ao século XVI. Construído sobre unha pena xigante, motivo polo cal recibiu o seu nome, atópase na pequena aldea de Rozavales, pertencente a Manzaneda.   

Casa da Mata (Lengullo)  

 Visita a esta casa tradicional do rural da montaña ourensá. Tradición ,viñedo, queixería e gandería.  

 Mosteiro de S. Salvador de Sobrado de Trives  

 Fundado no 909. É un dos exemplos de arte románica máis singulares da provincia. Habitado por monxas Bieitas durante varios séculos, ata que desaparece como tal mosteiro no século XVI, pola reforma, e incorporado a San Paio de Antealtares.  

 Cea libre en Trives    

Domingo 14 (Manzaneda)  

 Visita polo recinto e instalacións da estación invernal de Manzaneda  

 Pequena ruta dende Cabeza Grande de Manzaneda ata os serodios curros de montaña para ovino e caprino (Mormentelos e A Mosenda).   

 Durante o percorrido e dende esa atalaia (1.778 m) recoñeceremos as montañas do Courel, Pena Trevinca, o canón do Sil, as faias do Navea e do Bibei e o restos do glacial de As Lamas.  

 Xantar en Celeiros (Chandrexa da Queixa)  

 Pobo de Requeixo  

 Pobo de montaña. Arquitectura tradicional. Alí viviu Paz Andrade no exilio. Como noutras ocasións, e dependendo do tempo dispoñible, temos algunha visita sorpresa a elementos relevantes do patrimonio material e natural.       

CARACTERÍSTICAS DA VIAXE   

DATA: 12-14 de Outubro 2018  

GUÍA PRINCIPAL: Xesús Rodríguez (historiador e membro da xunta directiva do IEM)   

Colaboracións: Eduardo  González Clavijo (xeólogo)     

HORARIO APROXIMADO   

 SAÍDA DO AUTOCAR, 12 Outubro, venres: 8:00 de Gondomar, dende a explanada do Pavillón de deportes. 

 CHEGADA: 14 de Outubro, domingo aproximadamente as 21:30 h, ó mesmo lugar de partida.   

 Para anotarse á xeira haberá que chamar ao IEM ao telefono 986 360 575, de luns a venres de 18:00 a 21:00, ou escribir un correo electrónico a oficina@iem.gal  

PREZO SOCIOS: 200 EUROS 

PREZO NON SOCIOS: 220 EUROS   

Plus habitación Individual: + 45 euros  

Nº DE CONTA IEM: ES95 2080 5035 0730 4001 4164 

 O prezo inclúe a viaxe en autobús de 56 prazas, o seguro do mesmo, pernocta, dous almorzos, tres xantares, unha cea, as visitas e os guías.