PATRIMONIO

ENCONTROS MONOGRÁFICOS CO PATRIMONIO CULTURAL 

Paisaxes tatuadas: a arte esquemática pintada no noroeste peninsular á luz dos novos achados 

Encontros Monográficos co Patrimonio Cultural 29 

Martes, 18 de febreiro de 2020  ás 16:15 horas, no Consello da Cultura Galega

CCG / Santiago de Compostela

 Dende hai mais dunha década, está aberta unha importante liña de investigación sobre o encontro de grandes tradicións de arte rupestre prehistórica no noroeste peninsular, que nestes dous últimos anos vén a ser reforzada polo achado de sitios con Pintura Rupestre Esquemática ou Arte Esquemática Pintada nas áreas surorientais de Galicia e que confirma o seu enorme potencial.  

 Esta xornada ten como obxectivo mostrar un panorama integrado destes achados, tendo en conta o conxunto das manifestacións de arte rupestre da totalidade do noroeste peninsular, onde se coñecen ata a actualidade máis de 50 sitios. A denominación de Pintura Rupestre Esquemática ou Arte Esquemática Pintada integra un conxunto de manifestacións gráficas relacionadas coas sociedades prehistóricas.  

 En xeral, os motivos caracterízanse pola simplificación formal e polo uso de trazos lineais simples, dunha soa cor e en tinta plana, aplicada directamente coa xema do dedo (dixitación) ou con pinceis. A cor máis empregada é o vermello, resultado de pigmentos de uso mineral e aglutinados con auga ou algunha materia graxa, aínda que poden aparecer outras cores. Represéntase a figura humana reducida aos seus trazos máis elementais, acompañada de motivos xeométricos, xeralmente obtidos a partir de liñas con ángulos rectos, manchas de puntos e aliñacións de barras verticais e ocasionais representacións de figuras solares e de cuadrúpedes. As imaxes parecen funcionar máis como ideogramas, sendo menos frecuente a representación de escenas. Os núcleos máis importantes desta tradición distribúense na área suroriental peninsular, aínda que tamén se coñecían importantes conxuntos en Trás-os-Montes (Portugal), Salamanca, Zamora, León e Asturias.  

 A súa busca polo sur oriental de Galicia comezou hai máis dunha década, seguindo a idea da continuidade xeográfica con estes conxuntos nos límites fronteirizos, como o val do Támega, na raia sur, ou o núcleo do Bierzo, polo Sil. Finalmente, dous descubrimentos casuais no ano 2017 confirmaron o potencial, apareceu primeiro pintura na Cova dos Mouros da Fontaneira (Baleira, Lugo) e posteriormente no Penedo Gordo (Vilardevós, Ourense). Recentemente, descubriuse un importante conxunto de pinturas en Casaio (Valdeorras, Ourense) e novamente na comarca de Monterrei, no conxunto arqueolóxico do Castelo das Laxes das Chás/Lobarzán, neste caso sobre granito. Moitos deses sitios sitúanse no ámbito xeográfico dos vales de ríos importantes, que serviron como corredores de circulación, polo que nos axudan a coñecer fenómenos como a mobilidade das poboacións e tamén sobre a circulación de ideas.  

 A presenza de novas sobre a aparición de arte esquemática nos xornais e a través das redes sociais promoveu un grande interese social por estas manifestacións pouco coñecidas ata agora neste ámbito xeográfico. Esta xornada pretende achegar o fenómeno da pintura rupestre pospaleolítica e o encontro entre distintas tradicións rupestres á sociedade, así como contextualizar estes achados nunha visión integrada transfronteiriza.

 O Encontro, coordinado por Lara Amaral Bacelar Alves e Beatriz Comendador, contará coa participación de Beatriz Comendador (Grupo de Estudos de Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio, Universidade de Vigo), Carlos Tejerizo (Incipit-CSIC), Francisco Alonso (Estela Arqueoloxía e Patrimonio/USC), Manuel Santos (Universidade do Minho), Andrea Martins (investigadora Pós-Doc, FCT, Uniarq-Centro de Arqueologia, Facultade de Letras da Universidade de Lisboa) e Lara Amaral Bacelar Alves (investigadora Pós-Doc, Centro de Estudos em Arqueologia, Artes e Ciências do Património, Universidade de Coimbra).

Programa

16:15 horas 

Inauguración 

16:30 horas  

Miradas transfronteirizas: a pintura rupestre da comarca de Monterrei (Ourense) no seu contexto territorial 

Beatriz Comendador Rey, Grupo de Estudos de Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio, Universidade de Vigo 

17:00 horas 

Miradas desde o máis aló: a pintura rupestre de Casaio (Carballeda de Valdeorras, Ourense). Unha análise preliminar 

Carlos Tejerizo  (Incipit-CSIC),  Francisco Alonso  (Estela Arqueoloxía e Patrimonio/USC) e  Manuel Santos (Universidade do Minho) 

17:30 horas 

Pausa 

18:00 horas 

Do imóvel ao móvel: símbolos, artefactos e arte esquemática na Península Ibérica 

Andrea Martins, investigadora Pós-Doc, FCT, Uniarq-Centro de Arqueologia, Facultade de Letras da Universidade de Lisboa 

18:30 horas 

As tradições de arte pré-histórica do Noroeste Peninsular: uma visão de conjunto 

Lara Amaral Bacelar Alves, investigadora Pós-Doc, Centro de Estudos em Arqueologia, Artes e Ciências do Património, Universidade de Coimbra 

19:00 horas 

Debate 

20:00 horas 

Peche da xornada 

Organiza 

Sección de Patrimonio e Bens Culturais (CCG) 

Consello da Cultura Galega 

Colabora 

Universidade de Vigo 

Grupo de Estudos de Arqueoloxía, Antigüidade e Territorio Universidade de Coimbra 

Centro de Estudos em Arqueologia, Artes e Ciências do Património 

Coordina 

Lara Amaral Bacelar Alves 

Beatriz Comendador 

Lugar 

Consello da Cultura Galega  

Pazo de Raxoi, 2º andar  

Praza do Obradoiro, s/n  

15705 Santiago de Compostela  

Tel.: 981 957 202 / Fax: 981 957 205

Inscrición 

A inscrición é gratuíta. 

O número de prazas é limitado (100 persoas).  

As prazas cubriranse por rigorosa orde de inscrición.  Entregarase diploma acreditativo de asistencia ao encontro.

Para obter o diploma é preciso asistir ao 75% das sesións. 

Máis información 

www.consellodacultura.gal  

difusion@consellodacultura.gal  

Consulta os materiais en http://consellodacultura.gal 

Nesta ligazón pode facer a súa SOLICITUDE DE INSCRICIÓN.